บทที่ 19
สถิตในอาตมัน
กษัตริย์ชนกผู้เป็นศิษย์ได้สดับฟังคำสอนเรื่องบรมสุขในอาตมัน และได้ตระหนักรู้ในสิ่งนั้น บัดนี้ กษัตริย์ชนกได้ทำการเรียบเรียงใหม่ และแสดงความเข้าใจตาม 8 โศลกในบทนี้ คือ การสถิตในอาตมันของเขาเอง เพื่อให้คุรุพึงพอใจ
กษัตริย์ชนก กล่าว :
19.1
ข้าพเจ้าได้ถอนหนามแห่งความสงสัยและโต้แย้งที่อยู่ลึกสุดในใจด้วยปากคีบของความรู้แห่งสัจธรรม
(หนาม – อธิบายได้ว่า ความสงสัยและการโต้แย้งเป็นอุปสรรคของการประจักษ์สัจธรรมอยู่เสมอ เพราะมันเป็นเหตุแห่งความเจ็บปวดรวดร้าวของจิตวิญญาณที่มีความปรารถนา ซึ่งถูกถอนได้ด้วยแสงสว่างของความรู้ที่สาดส่องไปบนผู้เห็นสัจธรรม)
19.2
สำหรับข้าพเจ้าผู้สถิตในบรมสุขแห่งตนแล้ว อะไรคือธรรม? อะไรคือกรรม? อะไรคืออรรถ? อะไรคือการแบ่งแยก? อะไรคือสิ่งคู่? หรือแม้กระทั่ง อะไรคือสิ่งที่มิได้เป็นคู่?
19.3
สำหรับข้าพเจ้าผู้สถิตในบรมสุขแห่งตนแล้ว อะไรคืออดีต? อะไรคืออนาคต? อะไรคือปัจจุบัน? อะไรคือความว่างเปล่า? หรือแม้กระทั่ง อะไรคือนิรันดร์?
19.4
สำหรับข้าพเจ้าผู้สถิตในบรมสุขแห่งตนแล้ว อะไรคืออาตมัน? อะไรคือสิ่งอันมิใช่อาตมัน? และในทำนองเดียวกัน อะไรคือดีและชั่ว? อะไรคือความสบายใจและความวิตกกังวล?
19.5
สำหรับข้าพเจ้าผู้สถิตในบรมสุขแห่งตนแล้ว อะไรคือความฝัน? อะไรคือความหลับใหล? อะไรคือการตื่น? อะไรคือสภาวะที่สี่? หรือแม้กระทั่งอะไรคือความกลัว?
(สภาวะที่สี่ – คือบรมสุข อธิบายว่า มีเพียง 3 สภาวะตราบเท่าที่มีอวิชชา คือ ฝัน, หลับใหล และตื่น เมื่อบุคคลตื่นรู้จึงจะบรรลุสภาวะบรมสุขที่อยู่เหนือกว่า เรากล่าวถึงสภาวะที่ 4 นี้ เมื่ออ้างถึง 3 สภาวะก่อนหน้านี้เท่านั้น)
19.6
สำหรับข้าพเจ้าผู้สถิตในบรมสุขแห่งตนแล้ว อะไรคือไกลและใกล้? อะไรคือภายนอกและภายใน? อะไรคือหยาบและละเอียดอ่อน?
19.7
สำหรับข้าพเจ้าผู้สถิตในบรมสุขแห่งตนแล้ว อะไรคือความตายและชีวิต? อะไรคือโลกและพันธะ? อะไรคือการกระจัดกระจายและการรวมศูนย์?
19.8
สำหรับข้าพเจ้าผู้สถิตในอาตมันแห่งตนแล้ว ไม่มีความต้องการที่จะพูดถึงจุดจบทั้งสามของชีวิต ไม่ต้องการพูดถึงเรื่องโยคะและปัญญา