บทที่ 20
การหลุดพ้นในชีวิต
ในบทนี้ กษัตริย์ชนกผู้เป็นศิษย์ได้อธิบาย สภาวะของวิญญาณที่เป็นอิสระซึ่งสถิตอยู่ในอาตมัน แม้ขณะที่ยังมีชีวิต
กษัตริย์ชนก กล่าว :
20.1
ในชีวิตอันไร้มลทินของข้าพเจ้า อะไรคือธาตุ, ร่างกาย, อวัยวะ, จิต, ความว่างเปล่า และความสิ้นหวัง?
(ธาตุ – คือพื้นฐานสำคัญแห่งการวิวัฒนาการของจักรวาล ประกอบด้วย ปถพี, อาโป, วาโย, อัคนี และ อากาศ)
(ไร้มลทิน – ความบริสุทธิ์ซึ่งเป็นอิสระจากตัวกำหนดหรือคุณลักษณะเฉพาะใดๆ)
20.2
สำหรับข้าพเจ้าผู้ปราศจากความรู้สึกของสิ่งคู่ตรงข้ามแล้ว อะไรคือความรู้จากคัมภีร์? อะไรคือจิตที่ปล่อยวางวัตถุ? อะไรคือความสันโดษ? อะไรคือความปรารถนา?
20.3
อะไรคือวิชชา? อะไรคืออวิชา? อะไรคือตัวฉัน? อะไรคือสิ่งนี้? อะไรคือของฉัน? อะไรคือพันธะ? อะไรคือหลุดพ้น? อะไรคือนิยามของอาตมัน?
20.4
อะไรคือปรารภกรรม หรือ แม้กระทั่ง อะไรคือการหลุดพ้นใน (ขณะที่ยังมี) ชีวิต? และอะไรคือการหลุดพ้นเมื่อสิ้นชีวิต? ซึ่งมิได้แตกต่างกัน
(ปรารภกรรม – การรับผลของกรรมนั้นจำเป็นจะต้องเกิด ดังนั้นกรรมจึงใช้ไม่ได้กับสิ่งที่มิได้เกิดเช่นอาตมัน)
(ผู้ที่หลุดพ้นในชีวิต – คือผู้ที่เป็นอิสระ (Jivanmutki), ในเวทานตะนั้น การหลุดพ้นคืออุดมคติของความประเสริฐสูงสุด สภาวะนี้บรรลุได้เมื่ออวิชชาได้หายไป ผู้หลุดพ้นได้ตระหนักถึงอัตลักษณ์แห่งการมีชีวิต ว่าเป็นการดำรงอยู่ที่ไม่อาจแบ่งแยกแตกต่าง)
20.5
อะไรคือผู้กระทำกรรม? อะไรคือรับผลของกรรม? อะไรคือความคิด? และอะไรคือความรู้และผลของความรู้? สำหรับข้าพเจ้าผู้ไม่ให้ความสำคัญต่อสิ่งเหล่านี้อีกต่อไป
(ผลของความรู้ – คือการถอดถอนอวิชชาและการแบ่งแยกแตกต่างทั้งหมด)
20.6
อะไรคือโลก? และ อะไรคือความปรารถนาที่จะหลุดพ้น? อะไรคือการไตร่ตรอง? อะไรคือผู้มีความรู้? อะไรคือวิญญาณที่มีพันธะ? อะไรคือวิญญาณที่หลุดพ้น? สำหรับข้าพเจ้าผู้มีธรรมชาติอันไร้สิ่งคู่
20.7
อะไรคือสิ่งที่ผุดขึ้นมา? อะไรคือสิ่งที่หดหายไป? อะไรคือจุดจบและหนทาง? อะไรคือการแสวงหาและความสำเร็จ? สำหรับข้าพเจ้าผู้เป็นไปธรรมชาติอันไร้สิ่งคู่
20.8
อะไรคือผู้รู้, หนทางสู่ความรู้, สิ่งที่รู้ และความรู้? อะไรคือสิ่งต่างๆ และ อะไรคือไม่มีสิ่งใดเลย? สำหรับข้าพเจ้าผู้บริสุทธิ์ตลอดกาล
20.9
อะไรคือความสับสนและความมุ่งมั่น? อะไรคือความโง่เขลาและการหลงผิด? อะไรคือความเพลิดเพลินและความเสียใจ? สำหรับข้าพเจ้าผู้ไม่มีการกระทำ (กรรม) ตลอดกาล
20.10
อะไรคือพันธะ และการก้าวข้ามพันธะ? อะไรคือความสุข และความทุกข์? สำหรับข้าพเจ้าผู้ปราศจากความคิดตลอดกาล
20.11
อะไรคืออวิชชา และการปรากฏ? อะไรคือการยึดติดและการปล่อยวาง? อะไรคือศิวะและพรหมัน? สำหรับข้าพเจ้าผู้บริสุทธิ์ตลอดกาล
20.12
อะไรคือกรรม และอกรรม? อะไรคือหลุดพ้นและพันธะ? สำหรับข้าพเจ้าผู้ไร้การเปลี่ยนแปลง, ไร้การแบ่งแยก และสถิตในอาตมัน
20.13
อะไรคือคำแนะนำ และข้อห้ามในคัมภีร์? อะไรคือวินัย และ คุรุ? อะไรคือสิ่งประเสริฐสูงสุด ของชีวิต? สำหรับข้าพเจ้าผู้ดีพร้อมสมบูรณ์และเป็นอิสระจากข้อจำกัด
20.14
อะไรคือภาวะ และอภาวะ? อะไรคือเป็นหนึ่งเดียว และเป็นสิ่งคู่? ไม่มีสิ่งใดที่จะหลั่งไหลออกจากข้าพเจ้าอีก แล้วจะมีอะไรที่กล่าวถึงอีกหรือ?
ความเงียบงัน
สิ้นสุดการสนทนาศักดิ์สิทธิ์ กษัตริย์ชนกผู้เป็นศิษย์ไร้คำใดที่จะกล่าว และ อัษฏาวกระผู้เป็นคุรุเพียงแต่ยิ้ม พยักหน้ายอมรับ และมิได้กล่าวสิ่งใดอีก
บทสรุป
ความรู้ที่อัษฏาวกระถ่ายทอดในที่นี้คือมุมมองของอไวทะ (Advaita) ไม่มีทั้งการปฏิเสธและการยอมรับ การปฏิเสธและการยอมรับถูกสร้างจากความคิด ; แต่อาตมันอยู่เหนือกว่าความคิด อาตมันจึงไม่สามารถทั้งยอมรับและปฏิเสธ แนว คิดของอไวทะไม่ยอมรับอวิชชา, หรือนัยยะแห่งอวิชชาที่แตกต่างไปจากอาตมันนั้น ก็เป็นไปไม่ได้
ไม่มีสิ่งใดดำรงอยู่ภายนอกอาตมัน ; การปลดปล่อย (การหลุดพ้น) เป็นผลที่ตามมาของความคิดเกี่ยวกับพันธะ แต่ในความจริงนั้น ไม่มีทั้งพันธะและการหลุดพ้น ความคิดสร้างพันธะ, และความคิดสร้างการหลุดพ้น ความรู้สัจธรรมก้าวข้ามความยุ่งเหยิงสับสนของความคิด นี่คือสิ่งที่อัษฏาวกระได้สอน ในแสงสว่างนี้, ไม่มีการตระเตรียม, ไม่ใช่การได้รับผลในชีวิตของผู้แสวงหา, มันเป็นเพียงความเข้าใจ อัษฏาวกระได้มอบความเข้าใจนี้ให้กับเรา